Trauma jest zapisana w ciele, czyli – jak definiuje to Peter Levine – „trauma to energia życiowa, która utknęła w ciele, ponieważ reakcja walki, ucieczki lub zamrożenia nie mogła zostać w pełni przeżyta i zakończona”.

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne definiuje traumę jako: „Reakcję emocjonalną na straszne wydarzenie, takie jak wypadek, napaść lub klęska żywiołowa. Natychmiastowa reakcja to szok i zaprzeczenie, ale długotrwałe skutki mogą obejmować problemy z emocjami, relacjami i zdrowiem psychicznym”.

U osoby po przeżytej traumie intensywność emocji oraz reakcji sensomotorycznych często prowadzi do dezorganizacji zdolności poznawczych, zakłócając procesy myślenia, percepcji, uwagi oraz regulacji emocji. Gdy osoba znajduje się w sytuacji wyzwalającej przeżycia związane z traumą, intensywne emocje przejmują kontrolę nad myślami, uniemożliwiając ich świadome regulowanie. W momencie, gdy emocje i pobudzenie przejmują kontrolę, rozregulowany układ autonomiczny generuje silne doznania cielesne i emocjonalne, które odbierane są jako aktualne, a nie jako wspomnienie przeszłych doświadczeń. To potęguje poczucie zagrożenia. Jeśli dodatkowo zostaną one zinterpretowane jako znaczące stwierdzenie: „Nie jestem bezpieczny”, odczucia fizyczne i emocje jeszcze bardziej się nasilają, a poziom pobudzenia może szybko przekroczyć granice tolerancji oraz zdolność znoszenia tego stanu.

Standardowe nurty terapeutyczne koncentrują się przede wszystkim na werbalnie dostępnych komponentach traumy. Podkreślają znaczenie narracji, ekspresji emocjonalnej, desensytyzacji oraz nadawania znaczenia doświadczeniu. Myśli i emocje stają się istotnym celem interwencji, wspierając proces przepracowywania traumy. W terapii podejmuje się również próby regulowania pobudzenia, emocji i procesów poznawczych – stanowią one niezbędny element leczenia traumy. Jednak jeśli interwencje nadmiernie koncentrują się na kontroli, ignorując lub tłumiąc procesy cielesne, reakcje traumatyczne mogą pozostać nierozwiązane i niezintegrowane, ponieważ nie zostają zaangażowane wszystkie systemy mózgowe odpowiedzialne za cielesne aspekty doświadczenia.

Psychoterapia sensomotoryczna jest nurtem psychoterapii, który podkreśla, że wyłącznie werbalna praca w procesie terapeutycznym jest niewystarczająca. Dzieje się tak, ponieważ w czasie traumy mózg ulega dezorganizacji pod wpływem silnych doświadczeń emocjonalnych, które oddziałują również na poziom odczuć somatycznych. W psychoterapii sensomotorycznej obserwuje się wzajemne zależności pomiędzy percepcją, emocjami, ruchami, doznaniami cielesnymi, impulsami a myślami.

Osoby po traumie tracą somatyczne połączenie z obecną rzeczywistością — na poziomie ciała ich reakcje są odczuwane tak, jakby wydarzenia z przeszłości wciąż się powtarzały. Doznania cielesne, takie jak przyspieszone bicie serca, bywają interpretowane jako lęk lub panika — a wszystkie te aspekty doświadczenia sensomotorycznego i emocjonalnego wzajemnie się wzmacniają i potęgują. Doświadczenia traumatyczne mogą powodować chroniczne napięcie mięśni, nasilone i niestabilne impulsy agresji, a także trwały brak napięcia lub czucia w określonych grupach mięśniowych.

W psychoterapii sensomotorycznej utrzymuje się kontakt z teraźniejszością poprzez techniki związane z uważnością. Skupiając leczenie na somatycznym doświadczeniu pacjenta „tu i teraz” (poprzez uważne dostrzeganie przejawów traumy w zmianach rytmu serca, oddechu czy napięcia mięśniowego), zachęca się go do doświadczania stanu „jestem tu i teraz”, przy jednoczesnym uznaniu obecności „tam i wtedy” traumatycznego przeżycia na poziomie ciała.

Skupienie uwagi na doznaniach cielesnych integruje i rozwija obszary mózgu odpowiedzialne za monitorowanie stanu naszego ciała i zachodzących w nim procesów, a także za regulację emocjonalną.

Jak możemy wykorzystać psychoterapię sensomotoryczną do lepszego rozumienia i regulacji wewnętrznych procesów, w tym emocji? Jednym z pomocnych narzędzi może być joga. Przyjmij dowolną pozycję jogi — na przykład plank, pozycję w rozkroku z uniesionymi rękami lub inną, w której mięśnie ramion lub nóg pracują izometrycznie. Zatrzymaj się w tej pozycji i skieruj uwagę na swoje ciało — obserwuj, doświadczaj i nazywaj zachodzące w nim zmiany. Bądź skoncentrowany. Spróbuj pozostać w tej pozycji przez kilka minut, nawet jeśli nie jest to przyjemne — postaraj się z ciekawością przyglądać doznaniom płynącym z ciała i bądź uważny na pojawiające się zmiany.