Teoria przywiązania to klasyczna koncepcja Johna Bowlby’ego, który jako pierwszy opisał znaczenie wczesnej więzi dziecka z opiekunem dla rozwoju psychicznego. Według niego przywiązanie ma charakter biologiczny i ewolucyjny – zapewnia bezpieczeństwo oraz możliwość eksplorowania świata, nauki i rozwoju. Badania Mary Ainsworth potwierdziły tezy Bowlby’ego, pokazując, że dzieci różnią się stylem przywiązania (bezpiecznym, lękowym, unikowym, zdezorganizowanym), a wzorce te są ściśle związane z responsywnością i dostępnością opiekunów.

Doświadczenia więzi tworzą neuronalne i psychiczne fundamenty dla późniejszych reakcji emocjonalnych, sposobów radzenia sobie oraz zdolności do budowania relacji. Relacje, jakie mamy w dzieciństwie, odzwierciedlają emocje, których doświadczamy w dorosłości. To od jakości relacji z opiekunem zależy rozwój części emocjonalnej mózgu – prawej półkuli, a to determinuje naszą zdolność do tworzenia relacji w dorosłości oraz sposób, w jaki się w nich czujemy.

Badania neurobiologiczne pokazują, że różne style przywiązania odzwierciedlają się w aktywności konkretnych obszarów mózgu. Styl lękowy, pozabezpieczny, wiąże się z nadreaktywnością prawego ciała migdałowatego, które odpowiada za przetwarzanie negatywnych emocji, takich jak lęk i strach. Osoby z traumatycznymi doświadczeniami w relacjach mają tendencję do nieufności, reagowania z niepewnością na niejednoznaczne sytuacje społeczne oraz wykazują reakcję lękową nawet wobec neutralnych twarzy. Współczesna teoria przywiązania rozwija te ustalenia, kładąc nacisk na centralną rolę regulacji afektu w rozwoju jednostki. W pierwszych latach życia dziecko nie jest zdolne do samodzielnej regulacji emocji – wymaga w tym zakresie wsparcia opiekuna. To poprzez interakcyjną regulację, czyli wrażliwe reagowanie dorosłego na stany emocjonalne dziecka, kształtują się zdolności do samoregulacji, które później stają się podstawą zdrowia psychicznego.

Zdolność do regulacji emocji kształtuje się w okresie wczesnodziecięcym w relacji z opiekunem. To emocjonalne zaangażowanie opiekuna w relację rozwija i integruje części mózgu dziecka, które odpowiadają za regulację emocji. Jeżeli rodzic nie jest uważny na emocjonalne potrzeby dziecka lub nie potrafi być z nim emocjonalnie obecny, gdy dziecko przeżywa emocje – czyli nie wykazuje empatii – to części mózgu dziecka odpowiedzialne za regulację emocjonalną, zdolność do tworzenia relacji z innymi ludźmi oraz postrzeganie siebie i innych nie rozwijają się optymalnie.

Psychoterapia to relacja odzwierciedlająca pierwotną więź z opiekunem – zapewniająca to, co niezbędne dla zdrowia psychicznego. Stwarza doświadczenie bezpiecznego przywiązania. Terapeuta staje się tymczasowym, bezpiecznym obiektem przywiązania, który wspiera integrację i samoregulację pacjenta – rozwija jego zdolności do samoregulacji poprzez procesy neuroplastyczności w obszarach mózgu odpowiedzialnych za emocje i regulację. Relacja terapeutyczna, aby odniosła sukces, musi być specyficzną więzią, w której pacjent doświadcza emocji w obecności terapeuty, a terapeuta jest uważny, akceptujący i otwarty na doświadczenia pacjenta – w pełni przyjmując to, co pacjent mu oferuje.